พระราชกรณียกิจสำคัญ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงเป็นที่รักและเคารพยิ่งของปวงชนชาวไทย จากการที่ทรงอุทิศพระองค์ปฏิบัติ พระราชกรณียกิจ นานัปการ เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนและอนุรักษ์มรดกของชาติ เคียงคู่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในการเสด็จฯ เยี่ยมเยียนพสกนิกรทั่วประเทศ

ด้านการพัฒนาคุณภาพชีวิตและการศึกษา

พระองค์ทรงมีพระราชดำริในการพัฒนาความเป็นอยู่ของราษฎรอย่างรอบด้าน โดยมีโครงการสำคัญ อาทิ:

"ศาลารวมใจ": โครงการริเริ่มเมื่อปี พ.ศ. 2519 เพื่อพระราชทานห้องสมุดอเนกประสงค์แก่ชุมชน เพื่อเป็น แหล่งเรียนรู้ และ ศูนย์รวมจิตใจ เสริมสร้างความภูมิใจในชาติและความสามัคคี นอกจากห้องสมุดแล้ว ยังจัดเป็นห้องปฐมพยาบาล โดยมีการฝึกอบรม "หมอหมู่บ้าน" เพื่อดูแลสุขภาพเบื้องต้นในชุมชน

การแพทย์พระราชทาน: ด้วยพระเมตตา ทรงโปรดเกล้าฯ ให้แพทย์ที่ตามเสด็จฯ ตรวจรักษาผู้ป่วยที่เฝ้ารับเสด็จฯ และจัดตั้ง "หน่วยแพทย์พระราชทาน" เพื่อเดินทางไปดูแลผู้ป่วยในพื้นที่ห่างไกลที่แพทย์ตามเสด็จฯ ไม่สามารถตรวจได้ทัน

ด้านการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมไทย

พระองค์ทรงตระหนักถึงความสำคัญของ ศิลปวัฒนธรรมไทย ที่อาจเลือนหายไปเมื่อเยาวชนสนใจแต่วัฒนธรรมสมัยใหม่ จึงทรงมีพระราชประสงค์ที่จะเชิดชูความเป็นไทยให้ปรากฏ:

ชุดไทยพระราชนิยม: เมื่อปี พ.ศ. 2503 ทรงพระราชดำริให้ปรับปรุงการแต่งกายของสตรีไทยให้ทันสมัย เพื่อใช้เป็นเครื่องแต่งกายประจำชาติในการเสด็จฯ เยือนต่างประเทศ ส่งผลให้เกิด "ชุดไทยพระราชนิยม" ขึ้น 8 แบบ เช่น ชุดไทยเรือนต้น ชุดไทยจิตรลดา ชุดไทยศิวาลัย ซึ่งเป็นการส่งเสริมศิลปวัฒนธรรมไทยให้เป็นที่ประจักษ์แก่นานาประเทศ

ด้านการพิทักษ์รักษาสรรพสิ่งและสิ่งแวดล้อม

ด้วยพระวิริยะอุตสาหะในการอนุรักษ์ธรรมชาติ พระองค์ทรงเข้าใจถึงความสำคัญของป่าไม้และแหล่งน้ำ:

การรักษาป่า: ทรงสอนและเน้นย้ำถึงอันตรายของการทิ้งก้นบุหรี่ในป่า และโปรดให้เจ้าหน้าที่ดับไฟป่าที่พบเห็นทันที

โครงการป่ารักน้ำ: ริเริ่มโครงการนี้ที่จังหวัดสกลนคร เมื่อ พ.ศ. 2525 โดยการฟื้นฟูที่ดินรกร้าง/เสื่อมโทรมด้วยการปลูกพืชหลายชนิดสลับกัน ทั้งไม้โตเร็ว ไม้เศรษฐกิจ และไม้ใช้สอย เพื่อให้ชาวบ้านสามารถใช้ประโยชน์ได้โดยไม่ทำลายพื้นที่ป่า

การอนุรักษ์สัตว์ป่า: ทรงรับสัตว์ป่าที่ราษฎรนำมาทูลเกล้าฯ ถวายไว้เพื่อ ขยายพันธุ์ และนำไปปล่อยคืนสู่ป่า

ด้านการส่งเสริมอาชีพและศิลปาชีพ

เพื่อเสริมสร้างรายได้และอนุรักษ์ภูมิปัญญาไทย ทรงก่อตั้ง มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เมื่อปี พ.ศ. 2519:

โครงการนี้มุ่งเน้นการส่งเสริมให้เกษตรกรและราษฎรในภูมิภาคต่างๆ มี อาชีพเสริม ผ่านงาน ศิลปหัตถกรรม ที่ใช้วัตถุดิบในท้องถิ่น เพื่อให้มีรายได้เพิ่ม ไม่ต้องขายที่ดิน และเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาของชาติไปพร้อมกัน

ด้านการศึกษาและให้กำลังใจ

พระองค์ทรงห่วงใยการศึกษาและการดำรงชีวิตของเยาวชนและประชาชนที่ยากไร้:

นักเรียนในพระบรมราชานุเคราะห์: ทรงช่วยเหลือครอบครัวที่ขาดแคลนโดยการหาอาชีพให้พ่อแม่ และพระราชทาน การศึกษา แก่บุตรหลานตามความสามารถ ทั้งในระบบปกติจนถึงระดับปริญญาตรี และการศึกษาด้าน วิชาชีพ รวมถึงผู้พิการ

มูลนิธิสายใจไทยฯ: ทรงสนับสนุนด้านขวัญและกำลังใจแก่ทหาร ตำรวจ อาสาสมัคร ที่บาดเจ็บ พิการ หรือเสียชีวิตจากการปฏิบัติหน้าที่ โดยให้ กรมสมเด็จพระเทพฯ ทรงเป็นประธานมูลนิธิฯ เพื่อให้ความช่วยเหลือแก่ครอบครัว นอกเหนือจากสิทธิที่ได้รับจากทางราชการ เพื่อให้ผู้เสียสละเกิดความอุ่นใจว่ามีแนวหลังคอยห่วงใย